Polisler Hangi Kanunlara Göre Hareket Eder?

Polislik Mesleğinin Hukuki Temeli​

Polislik mesleği, hukuki bir çerçeveye dayanan ve kamu düzeninin sağlanması ile güvenliğin korunması görevlerini taşıyan bir meslek dalıdır. Türkiye’de polislerin yetkileri, görevleri ve sorumlulukları anayasadan ve çeşitli kanunlardan kaynaklanmaktadır. Bu çerçevede polisler, temel insan haklarını gözeterek ve hukukun üstünlüğü ilkesi doğrultusunda hareket etmekle yükümlüdür.
Polis Teşkilatının yasal dayanağı Emniyet Teşkilatı Kanunu ile belirlenmiş olup, işleyişi ve yetkileri çeşitli yönetmeliklerle detaylandırılmaktadır. Ayrıca polislerin görevlerini yerine getirirken uyacakları kurallar, başta Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu olmak üzere birçok yasal düzenlemede belirtilmiştir.
Bu hukuki düzenlemeler, polislerin anayasa ile belirlenmiş hak ve özgürlükler çerçevesinde hareket etmelerini sağlamak amacı taşır ve kamu hizmetlerinin etkin şekilde sunulmasına olanak sunar. Her polis mensubu, hukuki temeli güçlü bir sistemin parçası olarak, adalet ve tarafsızlık ilkelerini gözetmelidir.

Türk Polis Teşkilatının Yasal Çerçevesi​

Türk Polis Teşkilatı, görevlerini yerine getirirken çeşitli yasal düzenlemelere dayalı olarak faaliyet göstermektedir. Bu teşkilatın yasal çerçevesi Anayasadan başlayarak alt düzenlemelere kadar detaylı bir şekilde belirlenmiştir. İlk olarak, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, kolluk kuvvetlerinin görevlerini genel hatlarıyla çizmektedir. Bunun yanı sıra 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (PVSK), polisin yetkilerini, görev sınırlarını ve sorumluluklarını düzenleyen temel yasadır.
Ek olarak, 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, teşkilatın yapısını ve işleyişini detaylı bir şekilde tanımlamaktadır. Ayrıca, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) gibi ilgili mevzuatlar, polislerin adli görevlerdeki yetki ve yükümlülüklerini belirlemektedir. Polis teşkilatının kullandığı yetkilerin hukuka uygun şekilde denetlenmesi için de idari denetim ve yargı mekanizmaları devreye girmektedir.

Anayasal Düzen ve Polis Görevleri​

Polis teşkilatının faaliyetleri, anayasal düzenin korunması ve kamu düzeninin sağlanması görevini içermektedir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, polislerin yetki ve sorumluluklarını dolaylı olarak belirleyen temel bir çerçeve sunar. Özellikle Madde 2, devletin hukuk devleti niteliğini vurgulayarak polislerin kanuni çerçevede hareket etmesi gerekliliğini ifade eder. Ayrıca, Madde 13, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması konularını ele alarak polisin yetki kullanımı sırasında birey haklarına saygıyı zorunlu kılar.
Polis; anayasal düzene karşı işlenen suçları engellemek, toplum güvenliğini sağlamak ve bireylerin haklarını koruma görevlerini üstlenir. Anayasadaki bu ilkeler, polis uygulamalarında yönlendirici bir rol oynamaktadır.

Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (PVSK) Nedir?​

Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (PVSK), Türkiye’de polis teşkilatının görev, yetki ve sorumluluklarını düzenleyen temel bir kanundur. İlk olarak 1934 yılında yürürlüğe giren bu yasa, polislerin kolluk gücü olarak hareket ederken yasal sınırlarını belirler. Kanun, özellikle kamu düzenini koruma, suçları önleme ve suç işlemiş kişileri yakalama gibi temel görevleri ayrıntılı bir şekilde tanımlar.
PVSK kapsamında polisler şu yetkilere sahiptir:

• Kimlik sorma: Suç şüphesi veya kamu düzenini sağlama amacıyla kişilerin kimliğini tespit edebilir.
• Zor kullanma: Meşru müdafaa veya görevini yerine getirememe durumu söz konusu olduğunda, kademeli olarak zor kullanabilir.
• Üst ve araç arama: Savcılık izni olmaksızın, belirli şartlar çerçevesinde şüpheli şahıs ya da araç araması yapabilir.

Bu kanun, hem bireysel hakların korunması hem de iç güvenliğin sağlanması açısından bir denge mekanizması oluşturur.

Ceza Muhakemesi Kanunu ve Polis Yetkileri​

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), polislerin görev ve yetkilerini detaylandıran temel yasalardan biridir. Bu kanun, ceza yargılamasının adil, etkin ve hızlı bir şekilde yürütülmesini amaçlar. Polis, suç soruşturması sırasında bu kanun çerçevesinde hareket eder ve delil toplama, şüpheli ifadelerinin alınması gibi işlemleri gerçekleştirir.
CMK kapsamında polislere tanınan önemli yetkilerden bazıları şunlardır:

• Yakalama Yetkisi: Polis, suçüstü durumlarında veya hakkında yakalama emri bulunan kişiyi yakalayabilir.
• Arama Yetkisi: Mahkeme kararı ya da yetkili makamların onayı ile belirli koşullar altında arama yapabilir.
• El Koyma Yetkisi: Suça konu olabilecek eşyaların geçici olarak muhafazasını sağlar.
• İfade Alma Yetkisi: Şüphelilerden veya görgü tanıklarından ifade alabilir.

Bu işlemler sırasında polis, kanunun öngördüğü usullere uygun davranmak ve bireylerin temel hak ve özgürlüklerine saygı göstermek zorundadır.

Devlet Güvenliği ve Olağanüstü Hallerde Polis Yetkileri​

Devlet güvenliğinin sağlanması ve olağanüstü hallerde kamu düzeninin koruma altına alınması, polislere tanınan özel yetkilerle mümkün hâle gelir. Türkiye’de bu yetkiler, genellikle 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu gibi düzenlemelerle belirlenmiştir. Polis, bu süreçte anayasal haklar ile yasal mevzuata uygun davranmakla yükümlüdür.

Olağanüstü Hal Yetkileri​

Olağanüstü hâllerde polisin görev ve yetkileri genişlemektedir. Bu yetkiler arasında şunlar yer almaktadır:

• Sokağa çıkma yasaklarının uygulanması,
• Arama ve el koyma işlemleri,
• Toplanma ve gösteri özgürlüğüne ilişkin sınırlamalar.

Mevzuata Ve Yetki Kullanımına Dikkat​

Polisin aldığı önlemler, demokratik hakları ihlâl etmeden devlet güvenliğini sağlama amacı taşır. Yetki kullanımında ölçülülük, uluslararası standartların gereği olarak öne çıkmaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Polisin İnsan Haklarına Uyumu​

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), bireysel hak ve özgürlükleri güvence altına alan uluslararası bir belge olarak polis teşkilatının işleyişinde kritik bir rol oynar. Türkiye’nin taraf olduğu bu sözleşme, özellikle hukukun üstünlüğü ve insan haklarının korunması gibi evrensel ilkelere dayanmaktadır. Polis, görevlerini yerine getirirken AİHS'yi ihlal etmemekle yükümlüdür.

• Temel Haklar: Polisin vatandaşlara yönelik müdahalelerinde yaşam hakkı, işkence yasağı ve adil yargılanma hakkı gibi temel haklara saygı göstermesi gereklidir.
• Zor Kullanımı: Orantılılık ve gereklilik prensipleri, polisin güç kullanımı sırasında dikkat etmesi gereken önemli kriterlerdir.
• Özel Yaşamın Korunması: Polis, bireylerin mahremiyetine müdahale etmeden faaliyet göstermelidir.

Bu ilkeler, polis faaliyetlerinin hem ulusal kanunlar hem de uluslararası standartlara uygun olmasını sağlamaktadır. AİHS, polis uygulamalarında bireyin temel haklarını koruma konusunda rehberlik eder ve denetim mekanizmalarını güçlendirir.

Sonuç: Hukukun Üstünlüğü ve Polisin Sorumluluğu​

Polislerin görevlerini yerine getirirken hukukun üstünlüğüne uyması, demokratik bir toplumun temel ilkelerinden biridir. Hukukun üstünlüğü, kolluk kuvvetlerinin her bir eyleminin yasal dayanağa sahip olmasını ve keyfi uygulamalardan kaçınılmasını gerektirir. Bu bağlamda, polisler yalnızca Anayasa’ya ve ilgili yasalara değil, aynı zamanda uluslararası insan hakları standartlarına da riayet etmekle yükümlüdür.
Polislerin sorumlulukları; temel hak ve özgürlüklerin korunması, güven ve düzenin sağlanması ile sınırlı kalmaz. Aynı zamanda şeffaflık, hesap verebilirlik ve orantılılık ilkelerine uygun hareket etmeyi de kapsar. Özellikle, kanun ve yasaların ihlal edilmesi durumunda, polislerin yargı denetimine tabii olması ve disiplin hükümlerine uyulması, hukukun üstünlüğünün korunmasında kritik bir role sahiptir.